İş Sağlığı ve Güvenliği Alanında Uzaktan Eğitim Uygulamalarının Etkileri: Sistematik Literatür İncelemesi
Anahtar Kelimeler:
İş sağlığı ve güvenliği, uzaktan eğitim, e-öğrenme, sistematik literatür taramasıÖzet
İş sağlığı ve güvenliği (İSG) eğitimleri, çalışanların risk farkındalığını artırarak iş kazaları ve meslek hastalıklarını önlemede temel bir önleyici araç olarak kabul edilmektedir. Dijitalleşmenin hızlanması, işgücünün çeşitlenmesi ve esnek öğrenme gereksinimlerinin artmasıyla birlikte, uzaktan eğitim temelli İSG uygulamaları son yıllarda giderek yaygınlaşmıştır. Geleneksel yüz yüze eğitimler; zaman, mekân ve maliyet kısıtları nedeniyle her zaman sürdürülebilir ve kapsayıcı olamamakta, bu durum uzaktan eğitim modellerini İSG alanında stratejik bir alternatif hâline getirmektedir. Mevcut literatür, uzaktan İSG eğitimlerinin bilgi kazanımı, risk algısı ve güvenli davranış geliştirme açısından genel olarak olumlu çıktılar sunduğunu ortaya koymaktadır. Eğitim, farklı risk düzeylerine sahip sektörlerde yürütülen çalışmalar, çevrim içi öğrenme ortamlarının yüz yüze eğitimlerle karşılaştırılabilir düzeyde öğrenme çıktıları sağladığını ve bazı durumlarda öğrenmenin kalıcılığını artırdığını göstermektedir. Özellikle sanal gerçeklik, artırılmış gerçeklik ve ciddi oyunlar gibi yenilikçi dijital araçların entegrasyonu, tehlike tanımlama ve risk farkındalığı üzerinde belirgin etkiler yaratmaktadır. Bununla birlikte, uzaktan eğitimin etkileşim düzeyi ve uygulamalı beceri kazandırma kapasitesi açısından sınırlılıkları da rapor edilmektedir. Bu çalışma kapsamında, 2025 yılına kadar PubMed ve Scopus veri tabanlarında yayımlanan çalışmalar sistematik olarak incelenmiş; toplam 14 çalışma niteliksel senteze dâhil edilmiştir. Bulgular, uzaktan İSG eğitiminin esneklik, erişilebilirlik ve maliyet etkinliği açısından güçlü bir potansiyel sunduğunu; ancak uzun dönemli etki analizleri, sektörler arası karşılaştırmalar ve uygulamalı öğrenme bileşenlerini içeren bütüncül araştırmalara hâlen ihtiyaç olduğunu göstermektedir.
Referanslar
Acar, H. H., & Üçüncü, K. (2023). Occupational health and safety measures in pandemic conditions: COVID-19 practice. Artvin Çoruh Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, 24(2), 78-92. https://doi.org/10.17474/artvinofd.1241282
Arici, N., Gerevini, A., Olivato, M., Putelli, L., Sigalini, L., & Serina, I. (2023). Real-World Implementation and Integration of an Automatic Scoring System for Workplace Safety Courses in Italian. Future Internet, 15(8), 268. https://doi.org/10.3390/fi15080268
Barati Jozan, M. M., Ghorbani, B. D., Khalid, M. S., Lotfata, A., & Tabesh, H. (2023). Impact assessment of e-trainings in occupational safety and health: a literature review. BMC Public Health, 23(1), 1187. https://doi.org/10.1186/s12889-023-16114-8
Bartnicka, J., Kabiesz, P., Palka, D., Gajewska, P., Islam, E. U., & Szymanek, D. (2021). Evaluation of the Effectiveness of Employers and H&S Services in Relation to the COVID-19 System in Polish Manufacturing Companies. International Journal of Environmental Research and Public Health, 18(17), 9302. https://doi.org/10.3390/ijerph18179302
Çırakoğlu Kelleci, S., Akalp, H. G., Saklangıç, U., & Taşçı, H. (2022). Meslek Yüksekokulu Öğrencilerinin Temel İsg Eğitimlerinin İSG Algısı Oluşturulmasına Etkisi: Bir Üniversite Örneği. Ergonomi, 5(3), 178-185. https://doi.org/10.33439/ergonomi.1152854
Çırakoğlu Kelleci, S., & Civcivoğlu, S. N. (2024). Yetişkin Öğrenmesinde Andragojik Yaklaşımlar: Otomotiv Sektöründe İş Sağlığı Güvenliği Eğitiminde Oyunlaştırma Uygulamaları. International Journal of Advances in Engineering and Pure Sciences, 36(4), 396-406. https://doi.org/10.7240/jeps.1529762
Çırakoğlu Kelleci, S., & Goncagül, G. (2024). Atçılık Sektöründe Risk Yönetimi Eğitimi: Web Tabanlı Yöntemlerin Etkileri ve Uygulama Örneği. Asya Studies, 8(30), 307-324. https://doi.org/10.31455/asya.1537860
Douphrate, D. I., Rodriguez, A., Kines, P., & Hossein Javid, A. (2025). Effect of Dairy Farm Supervisor Leadership Training on Workplace Safety Climate. Workplace Health & Safety, 73(5), 227-235. https://doi.org/10.1177/21650799241304458
Eka Pratiwi, V., & Meiliasari, M. (2024). Systematıc Lıterature Revıew: Pengaruh Model Pembelajaran Terhadap Kemampuan Pemahaman Konsep Matematıs. Jurnal Lebesgue : Jurnal Ilmiah Pendidikan Matematika, Matematika dan Statistika, 5(3), 2142-2156. https://doi.org/10.46306/lb.v5i3.797
Erten, B., Oral, B., & Yakut, M. Z. (2022). The role of virtual and augmented reality in occupational health and safety training of employees in PV power systems and evaluation with a sustainability perspective. Journal of Cleaner Production, 379, 134499. https://doi.org/10.1016/j.jclepro.2022.134499
Gualtieri, L., Rauch, E., & Vidoni, R. (2021). Emerging research fields in safety and ergonomics in industrial collaborative robotics: A systematic literature review. Robotics and Computer-Integrated Manufacturing, 67, 101998. https://doi.org/10.1016/j.rcim.2020.101998
Gürer, S., Surer, E., & Erkayaoğlu, M. (2023). MINING-VIRTUAL: A comprehensive virtual reality-based serious game for occupational health and safety training in underground mines. Safety Science, 166, 106226. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2023.106226
Hernández, W. A. D., & Gómez, L. G. (2022). Virtual learning environment and its relationship with worker characteristics and occupational accident rates. Frontiers in Public Health, 10. https://doi.org/10.3389/fpubh.2022.1006918
Hewitt-Taylor Jaquelina. (2001). Use of constant comparative analysis in qualitative research. Nursing Standard (through 2013), 15. https://www.proquest.com/openview/6ee38173e91642bb31a5d2ffae54ea5a/1?pq-origsite=gscholar&cbl=30130
Ji, Z., Wang, Y., Zhang, Y., Gao, Y., Cao, Y., & Yang, S.-H. (2023). Integrating diminished quality of life with virtual reality for occupational health and safety training. Safety Science, 158, 105999. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2022.105999
Kearney, G. D., Hisel, J., & Staley, J. A. (2025). Effectiveness of Toolbox Talks as a Workplace Safety Intervention in the United States: A Scoping Review. Safety, 11(2), 35. https://doi.org/10.3390/safety11020035
Klupiec, C., Pope, S., Taylor, R., Carroll, D., Ward, M., & Celi, P. (2014). Development and evaluation of online video teaching resources to enhance student knowledge of livestock handling. Australian Veterinary Journal, 92(7), 235-239. https://doi.org/10.1111/avj.12195
Mureșan, P.-I., Milosan, I., Pavalache-Ilie, M., Gabor, C., & Oancea, G. (2024). Evaluation of the Training Process of Health and Safety at Work in Industry through Digitalization—Case Study: Position in Organization. Applied Sciences, 14(18), 8502. https://doi.org/10.3390/app14188502
Qawqzeh, Y., Shraah, A. Al, Rizwan, A., Sánchez-Chero, M., More, L. A. V., & Shabaz, M. (2025). Exploring the effectiveness of virtual reality-based training for sustainable health and occupational safety in industry 4.0. Scientific Reports, 15(1), 28930. https://doi.org/10.1038/s41598-025-14173-y
Renz, S. M., Carrington, J. M., & Badger, T. A. (2018). Two Strategies for Qualitative Content Analysis: An Intramethod Approach to Triangulation. Qualitative Health Research, 28(5), 824-831. https://doi.org/10.1177/1049732317753586
Robson, L. S., Chen, C., Mustard, C. A., Shahidi, F. V., Landsman, V., Smith, P. M., & Biswas, A. (2025). Differences in the Effectiveness of Three OHS Training Delivery Methods. American Journal of Industrial Medicine, 68(5), 450-463. https://doi.org/10.1002/ajim.23719
Robson, L. S., Stephenson, C. M., Schulte, P. A., Amick, B. C. I., Irvin, E. L., Eggerth, D. E., Chan, S., Bielecky, A. R., Wang, A. M., Heidotting, T. L., Peters, R. H., Clarke, J. A., Cullen, K., Rotunda, C. J., & Grubb, P. L. (2012). A systematic review of the effectiveness of occupational health and safety training. Scandinavian Journal of Work, Environment & Health, 38(3), 193-208. https://doi.org/10.5271/sjweh.3259
Shendell, D. G., Apostolico, A. A., Milich, L. J., Patti, A. A., & Kelly, S. W. (2016). Comparing Efficacy of Online and In-Person Versions of a Training on U.S. Federal Wage and Hour, Child Labor Laws, and Hazardous Occupations Orders for Secondary School Professionals. Frontiers in Public Health, 4. https://doi.org/10.3389/fpubh.2016.00075
Szóstak, M., Mahamadu, A.-M., Prabhakaran, A., Caparros Pérez, D., & Agyekum, K. (2024). Development and testing of immersive virtual reality environment for safe unmanned aerial vehicle usage in construction scenarios. Safety Science, 176, 106547. https://doi.org/10.1016/j.ssci.2024.106547
Telatar, T. G., Baykal, M., Karaoğlu, S., Ataşçı, B., & Şafak, M. (2020). Rize İli ve İlçelerinde 50’den Az Çalışanı Olan İşyerlerinde Mevcut İş Sağlığı ve Güvenliği Uygulamaları Hakkında Bilgi Düzeyinin Belirlenmesi ve Artırılması. Sakarya Medical Journal. https://doi.org/10.31832/smj.768129
Vukićević, A. M., Mačužić, I., Djapan, M., Milićević, V., & Shamina, L. (2021). Digital Training and Advanced Learning in Occupational Safety and Health Based on Modern and Affordable Technologies. Sustainability, 13(24), 13641. https://doi.org/10.3390/su132413641
Williams, D., Kave, B., Begg, F., Marshall, C., Segal, R., & Ng, I. (2021). Impacts on staff after implementation of a respiratory protection program in a Victorian public hospital. Infection, Disease & Health, 26(4), 265-272. https://doi.org/10.1016/j.idh.2021.06.001
Williams-Bell, F. M., Kapralos, B., Hogue, A., Murphy, B. M., & Weckman, E. J. (2015). Using Serious Games and Virtual Simulation for Training in the Fire Service: A Review. Fire Technology, 51(3), 553-584. https://doi.org/10.1007/s10694-014-0398-1
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Sevil Çırakoğlu Kelleci
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
