Bozkır Üretim Biçimi: Türk Tarihine Yönelik Avrupa-Merkezci Yaklaşımların Eleştirisi
The Steppe Mode of Production: A Critique of Eurocentric Approaches to Turkish History
DOI:
https://doi.org/10.5281/zenodo.17036961Anahtar Kelimeler:
Bozkır üretim biçimi, Avrupa-Merkezcilik, Türk tarihi, nomadik-pastoralizmÖzet
Türk tarihi incelenirken gerek Türkistan’daki yaşayışın gerekse de Osmanlı toplumunun ele alınmasında en hâkim ve etkili yaklaşımın Avrupa-merkezcilik olduğu görülmektedir. Nitekim, bu yaklaşımda, Türk toplulukların yaşayış biçimi “göçebeliğe” dayalı “yağma” etkinliği biçiminde yerleşik-tarım toplum kategorisine göre indirgenerek ele alınmakta ve yargılanmaktadır. Bir değer üretme etkinliği ve bu kapsamda bir siyasi yapı oluşturma biçimi olarak bozkır üretim biçimi önerisinde, sürü-otlak dengesi arayışı içinde oluşan bir yaşayış-geçim biçimine vurgu yapılarak üretim-devlet-ticaret üçgeninde oluşan bir karakteristik ortaya konulmaktadır. Bu karakteristik, Türkistan dışında Osmanlı toplum yapısında da farklılaşarak varlığını sürdürmüş, güç tekeli/kaynak biriktirme ve güç dağılımına/kaynakları yeniden dağıtmaya dayalı esnek ve içerimsel bir yapı biçiminde somutlaşmıştır. Bozkır üretim biçimi önerisi, bu üretim biçiminin yerleşik tarım toplumundaki dönüşümünün sürekliliğini açıklamak bakımından da işlevsel bir nitelik taşımakta ancak daha temel olarak Avrupa-merkezci yaklaşımın aşılması bakımından anlamlı görülmektedir.
Referanslar
Akbulut, Örsan Ö. (2024), “Liberal Devletin Feodal Kökenleri”, Kamu Hukuk ve Yönetim, C.1., S.1., s.23-29.
Akbulut, Örsan Ö. (2007), Küreselleşme Ulus-Devlet ve Kamu Yönetimi, TODAİE Yayınları, Ankara.
Amin, Samir (1989), Eurocentrism, (Translated. R. Moore), Monthly Review Press, New York.
Anievas, Alexander ve Kerem Nişancıoğlu (2015), How the West Came to Rule-The Geopolitical Origins of Capitalism-, Pluto Press, London.
Faroqhi, Suraiya (1991), “In Search of Ottoman History”, The Journal of Peasant Studies, 18, 3-4, p. 211-241.
Haldon, John (1991), “The Ottoman State and the Question of State Auotonomy: Comparative Perspectives”, The Journal of Peasant Studies, 18 (3-4), s.18-108, http://dx.doi.org/10.1080/03066159108438462.
Hassan Ümit (2002), Osmanlı-Örgüt-İnanç-Davranış’tan Hukuk-İdeolojiye-, İletişim Yayınları, İstanbul.
İnalcık, Halil (2023), Osmanlılar, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
Özdemir, Barış Ozan (2025), Nomadik Pastoralist Devletin Oluşumu ve Yapısı: Göktürk Devleti Örneği, Yayınlanmamış Yüksek Lisans Tezi, Hacettepe Üniversitesi Siyaset Bilimi ve Kamu Yönetimi Bölümü, Ankara.
Şahin, Ozan Giray (2024), Törenin Ekonomi-Politiği, İmge Kitabevi, Ankara.
Şahin, Ozan Giray ve Ali Murat Özdemir (2022), “Orta Asya Göçerlerinde Otlak ve Su Kaynakları Üzerindeki Hakimiyet ve Soy Bağı Örgütlenmesi”, Hacettepe Üniversitesi Türkiyat Araştırmaları Dergisi, 2022, Bahar,36.
Taşağıl, Ahmet (2022), Hunlar-Bozkırların İlk İmparatorluğu, Yeditepe Yayınevi, İstanbul.
Taşağıl, Ahmet, (2021), Gökbörünün İzinde-Kadim Türklerin Topraklarında, Kronik, İstanbul.
Taşağıl, Ahmet, (2021), Türk Model Devleti Gök Türkler, Bilge Kültür Sanat, İstanbul,
Togan, İsenbike (1991), “Ottoman History by Inner Asia Norms”, The Journal of Peasant Studies, 18 (3-4), s.185-210, http://dx.doi.org/10.1080/03066159108438464.
Togan, Zeki Velidi (2021), Asya Tarihi, İş Bankası Yayını, İstanbul.
Togan, Zeki Velidi (2024), Umumi Türk Tarihine Giriş, İş Bankası Yayınları, İstanbul.
Wallerstein, Immanuel (2004), World System Analysis, Duke University Press.
Werner, Ernst (1979), Die Geburt Einer Grossmacht-Die Osmanen’den aktaran Perry Anderson (2023), Mutlakçı Devletin Kökenleri, (Çev. U. Kocabaşoğlu), İletişim Yayınları, Ankara.
Wood, Ellen Meiksins (1996), “Modernity, Postmodernity or Capitalism”, Monthly Review, July-August, p.21-39.
Wood, Ellen Meiksins (2006), “Democracy as Ideology of Empire”, The New Imperialists-Ideologies of Empire-, Ed. Colin Mooers, Oneworld, p. 9-25.
Wood, Ellen Meiksins (2012), “Social and Political Thought”, The Ellen Meiksins Wood Reader, (ed.by. Larry Patriquin), Brill.
İndir
Yayınlanmış
Nasıl Atıf Yapılır
Sayı
Bölüm
Lisans
Telif Hakkı (c) 2025 Örsan Öcal Akbulut
Bu çalışma Creative Commons Attribution 4.0 International License ile lisanslanmıştır.
